رشته تحصیلی علوم انسانی دیجیتال (Digital humanities) که با نام «محاسبات علوم انسانی» نیز شناخته می‌شود، از روش‌های دیجیتال برای تعمیق بیشتر در موضوع‌های علوم انسانی مانند تاریخ و ادبیات و هنر استفاده می‌کند. علوم انسانی دیجیتال رشته‌ای میان‌رشته‌ای و مناسب کسانی است که در زمینه‌های علوم انسانی، هنر، محاسبات یا فناوری اطلاعات تحصیل کرده‌اند.

رشته تحصیلی علوم انسانی دیجیتال دانشجویان را برای جمع‌آوری و تجزیه‌و‌تحلیل و تجسم‌بخشیدن به داده‌های علوم انسانی و پردازش اطلاعات دیجیتال آماده می‌کند تا مباحث علوم انسانی را به روشی نوین بتوانند مطالعه کنند. فارغ‌التحصیلان رشته تحصیلی علوم انسانی دیجیتال در مشاغل پژوهشی و مشاغل متمرکز بر داده‌ها می‌توانند مشغول کار شوند. در این مقاله، دربارۀ رشته تحصیلی علوم انسانی دیجیتال بیشتر سخن خواهیم گفت.

علوم انسانی دیجیتال چیست؟

علوم انسانی دیجیتال رشته‌ای است که تلاقی بین فناوری‌های دیجیتال و فرهنگ و جنبه‌های مختلف جامعۀ بشری را مطالعه می‌کند. این رشته موضوع‌های مهمی مانند تاریخ، فلسفه، ادبیات و زبان‌های مدرن را شامل می‌شود و به‌عنوان رشته‌ای جدید و نوپا قصد دارد زمینه‌های جدیدی برای پژوهش در موضوع‌های یادشده به‌وجود آورد و پرسش‌های مرسوم را به روشی دیگر پاسخ دهد. تحصیل رشته علوم انسانی دیجیتال برای دانشجویان به‌منزلۀ فرصتی است که فرهنگ و زبان و تاریخ را از دریچۀ دیجیتال یا با مهارت‌های رایانه‌ای به‌منظور تجزیه‌وتحلیل داده‌های علوم انسانی بررسی کنند. اگرچه رشته علوم انسانی دیجیتال در همۀ دانشگاه‌ها ارائه نشده، در سال‌های اخیر این رشته کم‌کم محبوب شده است و در مقاطع گوناگون تحصیلی تدریس می‌شود.

مقاطع تحصیلی علوم انسانی دیجیتال

همان‌طور‌که گفتیم، رشته تحصیلی علوم انسانی دیجیتال ترکیبی از جنبه‌هایی از علوم انسانی و محاسبات است. برخی از دانشگاه‌های اروپا این رشته را در مقطع کارشناسی ارائه می‌دهند؛ ولی در تعداد کمی از آن‌ها، این رشته به زبان انگلیسی تدریس می‌شود. معمولاً این رشته در مقطع کارشناسی ارشد یا به‌عنوان دوره‌ای پس از کارشناسی ارائه می‌شود. متقاضیان دارای مدرک کارشناسی در رشته‌های هنر و علوم انسانی و کامپیوتر در دورۀ کارشناسی ارشد رشته علوم انسانی دیجیتال می‌توانند به‌راحتی تحصیل کنند. گفتنی است به‌دلیل دیجیتالی‌بودن این رشته، به‌تازگی دوره‌های آموزش آنلاین آن نیز راه‌اندازی شده است. هر دورۀ علوم انسانی دیجیتال با‌توجه‌به کشور و دانشگاه مدنظر منحصر‌به‌فرد است؛ اما برخی از دروس در دانشگاه‌های مختلف حتماً ارائه می‌شوند.

دروس مشترک رشته تحصیلی علوم انسانی دیجیتال عبارت‌اند از: برنامه‌نویسی برای علوم انسانی (دوره‌های پایتون و یکی از زبان‌های برنامه‌نویسی آماری) و جمع‌آوری و تجزیه‌وتحلیل داده‌ها و مقدمات علوم انسانی (شامل موضوع‌های مختلف علوم انسانی به‌ویژه برای دانشجویان دارای تحصیلات فنی‌). برخی از دانشگاه‌ها محل کار مشخصی مانند موزه و کتابخانه را نیز در‌اختیار دانشجویان علوم انسانی دیجیتال قرار می‌دهند. ناگفته نماند در انتهای دوره، دانشجویان پایان‌نامه‌ای دَه تا دوازده‌هزار واژه‌ای دربارۀ موضوع انتخابی‌شان باید ارائه دهند و از آن دفاع کنند.

دانشگاه‌های ارائه‌دهندۀ علوم انسانی دیجیتال

رشته علوم انسانی دیجیتال هنوز فراگیر نشده است و بیشتر دانشگاه‌های اروپا آن را ارائه می‌دهند. ازجمله دانشگاه‌های اروپایی ارائه‌دهندۀ رشته علوم انسانی دیجیتال عبارت‌اند از: دانشگاه فوسکاری ونیز ایتالیا (رشته علوم انسانی دیجیتال و عمومی)، دانشگاه بولونیا ایتالیا (رشته علوم انسانی دیجیتال و دانش دیجیتال)، دانشگاه بارسلونا اسپانیا (رشته علوم انسانی دیجیتال)، دانشگاه UBFC فرانسه (رشته کتاب‌های کم‌یاب و علوم انسانی دیجیتال)، دانشگاه ماستریخت هلند (رشته فرهنگ‌های دیجیتال)، دانشگاه لینیوس سوئد (رشته علوم انسانی دیجیتال)، دانشگاه UHI اسکاتلند (رشته تربیت دیجیتال)، دانشگاه لوزان سوئیس (رشته علوم انسانی دیجیتال) و دانشگاه هلسینکی فنلاند (رشته تنوع زبانی و علوم انسانی دیجیتال).

از مزایای تحصیل در رشتۀ علوم انسانی دیجیتال می‌توان به این‌ها اشاره کرد:

۱. ادغام رویکردهای کیفی و کمّی: در علوم انسانی دیجیتال، متن‌ها و تصویرها و رسانه‌های دیجیتالی‌شده مبتنی‌بر زمان را با نقشه‌ها، جدول‌های زمانی، داده‌ها و تجسم‌ها می‌توان ارائه و باهم پیوند داد؛

۲. مدیریت محتوا و تجزیه‌و‌تحلیل داده‌ها: در علوم انسانی دیجیتال، هرآنچه برای کشف رویداد‌ها و دانش‌های مهم و ریشۀ آن‌ها نیاز است، می‌توان استخراج و نقشه‌برداری و دوباره سازمان‌دهی کرد؛

۳. دسترسی سریع‌تر به اطلاعات ازطریق دسترسی دیجیتال: در علوم انسانی دیجیتال، افراد بیشتری پروژه را می‌توانند بررسی و مشاهده کنند و از آن بهره ببرند. همچنین، به‌راحتی در داده‌ها می‌توان جست‌و‌جو کرد و منابع مختلف داده را باهم و نتایج حاصل را با اطلاعات زمینه‌ای ترکیب کرد؛

۴. آموزش پیشرفته: علوم انسانی دیجیتال به دانشجویان کمک می‌کند با دیدن بیشتر جزئیات، تجربه‌های ارزشمندی ازطریق همکاری با یکدیگر به‌دست آورند؛

۵. مشارکت بیشتر: منابع و محیط‌های دیجیتالی بستر مناسبی برای توسعۀ پروژه‌های مشترک در سطح محلی و منطقه‌ای و جهانی فراهم می‌کند؛

۶. تأثیر عمومی: پروژه‌های منتج از علوم انسانی دیجیتال فراتر از کلاس‌های درس هستند و بر جامعه اثرهای مثبتی برجای می‌گذارند. اثر عمومی علوم انسانی دیجیتال نه‌تنها ارزش مطالعۀ علوم انسانی را نمایان می‌کند؛ بلکه پروژه‌های دیجیتالی به اطلاع‌رسانی و تعامل با افراد خارج از محیط دانشگاه نیز می‌توانند کمک کنند.

منابع:

Benefits of Digital Humanities | DUKE UNIVERSITY

Top reasons to study Digital Humanities | STUDY.EDU

منابع: