تحصیل در یکی از قدیمی ترین دانشگاه های جهان می‌تواند تجربه بسیار شگفت‌انگیز و البته منحصر به فردی برای اکثر دانشجویان باشد. زیرا به طور معمول کسب مدرک دانشگاهی از این موسسات قدیمی و تاریخی بسیار ارزشمند است و می‌تواند شرایط مساعدی برای دانشجویان بعد از تحصیل ایجاد کند. قدمت برخی از موسسات آموزشی به صدها سال و حتی در بعضی موارد به هزار سال قبل برمی‌گردد. البته تمامی دانشگاه‌های قدیمی جهان نتوانسته‌اند در طول تاریخ حیاط خود را حفظ کنند. بسیاری از این دانشگاه‌های باستانی یا از بین رفته‌اند یا به چندین دانشکده یا دانشگاه کوچک‌تر تقسیم شده‌اند.
در این مطلب به معرفی برخی از دانشگاه‌های قدیمی و باستانی جهان خواهیم پرداخت که در لیست برترین دانشگاه های جهان (رتبه بندی صورت گرفته توسط موسسه QS، یکی از وب‌سایت‌های معتبر و مطرح در زمینه ارزیابی و رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهان) قرار دارند. به دلیل تعداد قابل توجهی از دانشگاه‌های دیرینه و معتبر در اروپا، بیشتر آن‌ها در این قاره قرار دارند. البته ذکر این نکته حائز اهمیت است که در این رتبه‌بندی تنها نام دانشگاه‌هایی مورد بررسی قرار گرفته است که در لیست QS rankings وجود دارد. بنابراین ممکن است دانشگاه‌های قدیمی‌تری نیز در برخی کشورها وجود داشته باشند اما به دلیل نداشتن اعتبار علمی بالا معمولاً در رتبه‌بندی‌های بین‌المللی دیده نمی‌شوند. بنابراین اگر قصد تحصیل در یکی از قدیمی ترین دانشگاه های جهان را دارید در این مطلب همراه ما باشید.
۱. دانشگاه بولونیا
دانشگاه بولونیا که در شهر بولونیا ایتالیا واقع شده است قدیمی‌ترین دانشگاه جهان است. قدمت این دانشگاه به حدی است که به آن لقب مادر دانشگاه های جهان داده‌اند. این دانشگاه در سال ۱۰۸۸ تأسیس شده است و با بیش از ۸۷,۷۶۰ دانشجو یکی از بزرگ‌ترین و شناخته‌شده‌ترین دانشگاه‌های ایتالیا به شمار می‌رود. همچنین ساختمان‌های تاریخی و معماری فوق‌العاده زیبای این دانشگاه، دانشگاه بولونیا را به زیبا‌ترین دانشگاه اروپا و جهان تبدیل کرده است. یکی از ساختمان‌های اصلی این دانشگاه Palazzo Poggi است که در واقع سه موزه اصلی دانشگاه را تشکیل می‌دهد. در این موزه‌ها تاریخ طبیعی، آناتومی، مامایی، فیزیک و شیمی نمایش داده می‌شود. البته علاوه‌بر این ساختمان، ساختمان‌های دیگری وجود دارد که هر ساله نه تنها دانشجویان بلکه توریست‌ها از سراسر دنیا برای دیدن آن‌ها به شهر بولونیا سفر می‌کنند. برای مثال ساختمان Collegio di Spagna که از عناصر گوتیک و رنسانس در طراحی خود استفاده کرده است. دانشگاه بولونیا همچنین دارای یک باغ گیاه شناسی به مساحت دو هکتار در محوطه خود است که جلوه خاصی به دانشگاه می بخشد. دانشگاه بولونیا در جدید‌ترین رتبه‌بندی QS در سال ۲۰۲۱ در جایگاه ۱۶۰ برترین دانشگاه‌های جهان قرار دارد. اطلاعات بیشتر در مورد رشته‌ها و شرایط تحصیل در دانشگاه بولونیا ایتالیا»
۲. دانشگاه آکسفورد
این دانشگاه قدیمی‌ترین دانشگاه در منطقه انگلیسی زبان و دومین دانشگاه قدیمی در جهان است که گفته می‌شود در سال ۱۰۹۶ تأسیس شده است. در حال حاضر این دانشگاه دارای ۲۰۰۰۰ دانشجو در مقاطع مختلف تحصیلی است. بیش از ۹۵ درصد فارغ‌التحصیلان این دانشگاه در شرکت‌های بزرگ و مطرح مشغول به کار می‌شوند و این آمار نشان دهنده عملکرد منحصر به فرد دانشگاه آکسفورد است. اخذ پذیرش از این دانشگاه بسیار رقابتی است و تنها تعداد محدودی از دانشجویان قادر به تحصیل در این دانشگاه هستند. هر چند که تقاضای برای تحصیل در این دانشگاه زیاد است اما به طور متوسط این دانشگاه پنچ درخواست برای تحصیل در دوره‌های خود را می‌پذیرد.
در لیست فارغ التحصیلان این دانشگاه، ۲۸ نخست وزیر انگلیس، ۲۰ اسقف اعظم کانتربری ، ۱۲ قدیس، ۵۰ برنده جایزه نوبل و البته سر استیون هاوکینگ، فیزیکدان و اختر شناس برجسته انگلیسی، به چشم می‌خورد. دانشگاه آکسفورد در جدید‌ترین رتبه‌بندی QS در جایگاه پنجم بهترین دانشگاه‌های جهان قرار دارد.
۳. دانشگاه سالامانکا
دانشگاه سالامانکا در سال ۱۱۳۴ تاسیس شده است و در سال ۱۲۱۸ با دریافت منشور سلطنتی به عنوان قدیمی‌ترین دانشگاه اسپانیا نام گرفت. البته قدیمی‌ترین دانشگاه اسپانیا، دانشگاه پالنسیا نام داشت که در حال حاضر این دانشگاه از بین رفته است. این دانشگاه همچنین به دلیل بناهای تاریخی و معماری بدیع خود یکی از زیبا‌ترین دانشگاه‌های جهان به شمار می‌رود. در واقع این دانشگاه به دلیل معماری باروک (معماری کلاسیک منحط بی‌ساختار و دارای تزئینات نمایشی زیاد و عجیب و غریب) و کتابخانه منحصر به فرد خود دارای شهرت زیادی بین دانشجویان و اساتید از سراسر جهان است. قدمت برخی از ساختمان‌های دانشگاه سالامانکا موجب شده تا این بناها جز میراث جهانی یونسکو قرار گیرند. گفته می‌شود اگر دانشجویی بتواند قورباغه پنهان شده در نمای این کتابخانه را پیدا کند شانس زیادی در گذراندن امتحانات خود خواهد داشت. همچنین در ساختمان همین دانشگاه بود که کریستوفر کلمب توانست حمایت خاندان سلطنتی اسپانیا را برای سفر به هند جلب کند و در نهایت توانست قاره آمریکا را فتح کند. او که از طرف پادشاهی کاستیل (بخشی از اسپانیا) مأموریت داشت تا راهی از سمت غرب به سوی هندوستان بیابد، در سال ۱۴۹۲ با سه کشتی از عرض اقیانوس اطلس گذشت اما به جای آسیا به آمریکا رسید. کلمب هرگز ندانست که قاره‌ای ناشناخته را کشف کرده‌است. سفرنامه کریستف کلمب به آمریکا در قالب ۴ سفر اکتشافی صورت گرفت. دانشگاه سالامانکا در حال حاضر در جدید‌ترین رتبه‌بندی QS در جایگاه ۶۰۱-۶۵۰ برترین دانشگاه‌های جهان قرار گرفته است.
۴. دانشگاه پاریس
دانشگاه پاریس یا همان دانشگاه سوربن (la Sorbonne) یکی دیگر از دانشگاه‌های قدیمی اروپا است که بین سال‌های ۱۱۶۰ تا ۱۲۵۰ در پایتخت فرانسه تاسیس شد. دانشگاه پاریس بعد از انقلاب فرانسه در بین سال‌های ۱۷۹۳ تا ۱۸۹۶ به حالت تعلیق در آمد. امروزه دانشگاه پاریس در سراسر این شهر پراکنده شده است زیرا این دانشگاه در سال ۱۹۷۰ به ۱۳ دانشگاه خودمختار تقسیم شد که همه این دانشگاه‌ها حافظ شهرت جهانی دانشگاه اصلی هستند.
از جمله دانشگاه‌های مشهور جدا شده از دانشگاه پاریس می‌توان به دانشگاه پانتئون-سوربن، سوربن جدید و پییر و ماری کوری اشاره کرد. اطلاعات بیشتر در مورد دانشگاه های پاریس»
۵. دانشگاه کمبریج
دانشگاه کمبریج در شهر کمبریج (بریتانیا) در کناره رودخانه کَم (River Cam)، واقع شده‌است. این دانشگاه در سال ۱۲۰۹ تأسیس شده و دومین دانشگاه قدیمی در منطقه انگلیسی زبان و پنجمین دانشگاه قدیمی جهان به‌شمار می‌رود. دانشگاه کمبریج مانند دانشگاه آکسفورد دارای یک سیستم کالجی است. تمامی ۱۸۰۰۰ دانشجوی متعلق به کالج‌های این دانشگاه می‌توانند در هر کالج تحصیل، استراحت و زندگی کنند. کمبریج ۳۱ دانشکده دارد که از این میان، ۳ دانشکده فقط مخصوص خانم‌ها است. همچنین این دانشگاه دارای بیش از ۱۵۰ دپارتمان دانشگاهی است. آیزاک نیوتن و جان هاروارد از جمله افراد برجسته‌ای بوده‌اند که در تاسیس این دانشگاه نقش پر رنگی ایفا کرده‌اند. نکته جالب در مورد این دانشگاه و دانشگاه آکسفور این است که به دلیل قدمت بالا و تاریخی بودن این دو دانشگاه به آن‌ها لقب «دانشگاه‌های باستان» داده‌اند و و نام آن‌ها را آکسبریج نهاده‌اند. طبق مقاله ای در سایت US News هیچ دانشگاهی مانند این دانشگاه در تغییر جهان نقش نداشته‌است! این دانشگاه در جدید‌ترین رتبه‌بندی برترین دانشگاه‌های جهان در جایگاه هفتم قرار دارد.
۶. دانشگاه پادوا
دانشگاه پادوا (Università di Padova یا University of Padua) که در سال ۱۲۲۲ میلادی در شهر پادوا ایتالیا تأسیس شده، یکی از قدیمی‌ترین و مشهورترین دانشگاه های ایتالیا و اروپا است. این دانشگاه دولتی، رتبه ۲۱۶ دانشگاه‌های جهان و رتبه ۴ دانشگاه‌های ایتالیا را دارد. هم‌اکنون بیش از ۶۲۵۰۰ دانشجو در دانشگاه پادوا در حال تحصیل هستند و هر سال بیش از ۱۲۰۰۰ نفر از این دانشگاه فارغ التحصیل می‌شوند. این دانشگاه همچنین به دلیل تحقیقات انقلابی در زمینه نجوم، قانون، پزشکی و فلسفه بسیار مشهور است. دانشگاه پادوا همچنین دارای یکی از قدیمی‌ترین باغ‌های گیاه‌شناسی دنیا و ۹ موزه است.
نیکولاس کوپرنیک، گالیلئو گالیله، آندریا واسلیو، ویلیام هاروی، پیترو د آبانو و کارلو گولدونی برخی از دانشمندان، پزشکان، فیلسوفان، حقوق‌دانان و نویسندگانی هستند که دانشگاه پادوا را به قطبی برای کشف و گسترش دانش و فرهنگ اروپا تبدیل کرده‌اند.
النا کورنارو پیسکوپیا (Elena Cornaro Piscopia) یکی از نخستین زنانی بود که یک مدرک دانشگاهی دریافت کرد؛ او در سال ۱۶۷۸ در رشته فلسفه و با درجه دکتری از دانشگاه پادوا فارغ التحصیل شد. او نخستین زنی در جهان بود که موفق به دریافت مدرک دکتری شد. اطلاعات بیشتر در مورد تحصیل در رشته‌های دانشگاه پادوا»
۷. دانشگاه ناپل
این دانشگاه در سال ۱۲۲۴ توسط فردریک دوم، امپراطور مقدس روم و پادشاه سیسیل، تأسیس شد. دانشگاه ناپل یکی از قدیمی‌ترین دانشگاه‌های جهان است و بعد از دانشگاه بولونیا و دانشگاه پادوآ در رتبه سوم قدیمی‌ترین دانشگاه‌های ایتالیا و رتبه هفتم قدیمی‌ترین دانشگاه‌های جهان قرار گرفته است. موقعیت خوب این دانشگاه در رتبه‌بندی بهترین دانشگاه‌های جهان و دستاورد‌های علمی این دانشگاه موجب شده است تا هر ساله هزاران دانشجوی بین‌المللی از سراسر جهان برای تحصیل اقدام به اخذ پذیرش از این دانشگاه کنند. این دانشگاه در شهر ناپل که سومین شهر بزرگ ایتالیا و یکی از قدیمی‌ترین شهرهای دنیا است قرار دارد. دانشگاه ناپل رتبه جهانی ۳۹۲ را دارد و حدود ۸۰۰۰۰ دانشجو در رشته‌ها و سطح‌های مختلفی در حال تحصیل دارد. از جمله مشهورترین دانشجویان این دانشگاه توماس آکویناس فیلسوف و متکلم بزرگ بوده است. اطلاعات بیشتر در مورد دانشگاه ناپل»
۸. دانشگاه سیه‌نا
دانشگاه سیه نا ایتالیا (University of Siena ) در سال ۱۲۴۰ تاسیس شده است و یکی دیگر از قدیمی‌ترین دانشگاه‌های این کشور و اروپا به شمار می‌رود. دانشگاه سیه نا در قلب توسکانی، ناحیه‌ای در ایتالیا با مساحت ۲۲.۹۹۰ کیلومتر مربع و جمعیت ۳.۶ میلیون با مرکزیت فلورانس، واقع است. شهر سیه‌نا تنها ۵۴ هزار نفر جمعیت دارد و ۲۰ هزار نفر از جمعیت این شهر را دانشجویان دانشگاه سیه‌نا تشکیل می‌دهند. دانشگاه سیه نا همچنین به دلیل داشتن ساختمان‌های تاریخی به‌عنوان میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.
۹. دانشگاه کویمبرا
دانشگاه کویمبرا یکی از دانشگاه‌های قدیمی و مطرح اروپا است که در سال ۱۲۹۰ در بالای تپه‌های شهر کویمبرا در پرتغال تاسیس شده است. زیبایی بناهای این دانشگاه و به خصوص مرکز این دانشگاه که به شهر دانشگاه مشهور است موجب شده تا این دانشگاه به یکی از زیبا‌ترین دانشگاه های اروپا تبدیل شود.
ساختمان‌های قابل توجه شامل کلیسای جامع سانتا کروز و کتابخانه جوآن، که به نوعی رویای عاشقان معماری به سبک باروک است، با کتاب‌های بسته شده به سقف طراحی شده است. همچنین کلیسای سائو میگوئ که یک شاهکار برجسته هنری است که با کاشی‌های زینتی رنگارنگ و با سقف بسیار زیبا تزئین شده است که نمایی خیره کننده به آن می‌دهد. به دلیل این آثار تاریخی قدیمی و ارزشمند، دانشگاه کویمبرا در سال ۲۰۱۳ در آثار فرهنگی یونسکو ثبت جهانی شده‌است. این دانشگاه در جدید‌ترین رتبه‌بندی برترین دانشگاه‌های جهان دارای جایگاه ۴۳۱ است.
۱۰. دانشگاه الازهر
هر چند که سال تاسیس این دانشگاه به سال ۹۷۰ میلادی در شهر قاهره برمی‌گردد، اما این دانشگاه در سال ۱۹۶۱ موفق شد حالت دانشگاهی به خود بگیرد و در فهرست دانشگاه‌های جهان قرار داشته باشد. دانشگاه الازهر در ابتدا به‌عنوان یک مدرسه فعالیت داشت و محل تعلیم دانش آموزان از سطوح ابتدایی تا عالی بود. همچنین در سال‌های اولیه فعالیت، تنها علوم اسلامی در این مدرسه آموزش داده می‌شد اما امروزه دوره‌های متعددی مانند کسب و کار، اقتصاد، پزشکی، مهندسی و کشاورزی در این دانشگاه ارائه می‌شود. این دانشگاه در رتبه‌بندی برترین دانشگاه‌های جهان در منطقه عرب نشین، دارای جایگاه ۴۱ در سال ۲۰۱۹ است.
البته جالب است که بدانید که دانشگاه قرویین که در شهر فاس در کشور مراکش قرار دارد قدیمی‌ترین دانشگاه جهان است. این دانشگاه در سال ۸۶۹ میلادی به عنوان یک مدرسه دینی بنیاد شد و امروزه یکی از مراکز روحانی و آموزشی سنی‌مذهبان است. همچنین قدیمی‌ترین دانشگاه در آسیا که دانشگاه سانتو توماس فیلیپین است در سال ۱۶۱۱ میلادی بنیان گذارده شد.
منابع