بر اساس جدید‌‌ترین مقاله علمی منتشر شده، ویروس نوظهور کرونا Covid-19، Coronavirus disease 2019، به شکلی “تهاجمی‌تر” در حال جهش یافتن است. اما آیا این مسئله چیزی است که باید نگران آن باشیم؟
این ادعا که ویروس کرونا در حال جهش یافتن است کاملا درست است، و این می‌تواند خبر خوبی باشد! اما چرا؟ جهش (mutation) در فرهنگ عامه یعنی یک تغییر چشمگیر و اساسی در یک موجو زنده. شاید در نگاه اول کلمه جهش برای ویروس Covid-19 کمی ترسناک باشد، اما سوال بزرگ این است که آیا این ویروس بیماری‌زا بعد از جهش خطرناکتر می‌شود؟ خوب در واقع این یک سوال کاملا اشتباه است. جهش یک رفتار و جنبه عادی و طبیعی تمامی ویروس‌ها برای بقاء است، و ویروس نوظهور کرونا از این قاعده مستثنی نیست. ماده ژنتیکی ویروس RNA (اسید ریبونوکلئیک) است. برخلاف DNA انسان، هنگامی که ویروس‌ها مواد ژنتیکی خود را کپی می‌کنند، نسخه جدید و جهش یافته ویروس همانند قبل نیست. این کپی کردن در ویروس‌ها اغلب با خطا همراه است و این خطا در واقع همان جهش‌ها نام دارند. ویروس‌ها در مقایسه با موجودات دیگر به سرعت جهش پیدا می‌کنند و این خطاها در هنگام تکثیر معمولا باعث ایجاد تغییراتی در ویروس می‌شوند که ممکن است خنثی یا حتی برای ویروس جهش یافته مضر باشد. جهش‌های خنثی که نه باعث تقویت ویروس شده و نه مانع از وجود آن می‌شود، ممکن است بدون احساس فرد آلوده به ویروس، در گردش خون آن در جریان باشد. اما جهش‌هایی که برای ویروس‌ها مضر هستند، کمتر زنده می‌مانند و از طریق انتخاب طبیعی (Natural selection) از بین می‌روند.
خوشبختانه، هنگامی که جهش‌هایی رخ می‌دهد که به گسترش ویروس یا زنده ماندن بهتر ویروس کمک می‌کند، بعید است در دوره شیوع بیماری تغییری ایجاد کنند. صفات ویروسی مانند عفونت و شدت بیماری توسط چندین ژن کنترل می‌شود و هر یک از این ژن‌ها ممکن است از چند طرق مختلف بر روی گسترش ویروس تأثیر بگذارد. برای مثال، ویروسی که موجب علائم شدید در فرد بیمار شده است، احتمال انتقال ویروسی که علائم شدیدی را به همراه داشته باشد، کمتر است. این صفات همانند بلوک‌های مکعب روبیک است. تغییر در یک ویژگی موجب تغییر در دیگری می‌شود. شانس ویروس برای هدایت این تغییرات پیچیده برای تقویت شدن در بازه زمانی کوتاه شیوع بیماری بسیار کم است.
آیا جهش های ویروس کرونا مانع از تاثیر گذاری واکسن‌ها در آینده می‌شود؟
با وجود اینکه که تکامل ویروس ممکن است عملکرد واکسن را تحت تاثیر قرار دهد اما این فرآیند اغلب زمان زیادی را به خود اختصاص می‌دهد تا جهش مناسب صورت گیرد. به عنوان مثال برای تولید واکسن‌های ویروس‌های تب زرد، سرخک و اوریون که میزان سرعت جهش آنها به مراتب بیشتر از ویروس جدید کرونا است، زمانی حدود ۴۰ سال ( بین سال‌های ۱۹۳۰ تا ۱۹۷۰) طول کشید و البته هنوز بسیار مؤثر هستند.
در حقیقت دو نژاد ویروس نوظهور کرونا S و L تنها در دو جهش با هم متفاوت هستند و ۹۹.۹۹۳٪ با هم شباهت دارند. بنابراین اگر واکسنی برای یک نوع نژاد مثلا S ساخته شود به احتمال زیاد بر روی نژاد L موثر است. در واقع دلیلی که ما هر ساله از واکسن آنفلوانزا برای جلوگیری از مبتلا شدن به این ویروس استفاده می‌کنیم، بیشتر مربوط به چگونگی تغییر ژنوم ویروس است نه نحوه جهش آن.
برخی از جهش‌های ویروس در واقع بسیار مهم هستند. احتمالاً یک سری جهش در طول تاریخ تکاملی اپیدمی ویروس کرونا وجود داشته است که اجازه انتقال ویروس از خفاش به انسان را می‌هد. برای مثال، جهش‌های خاصی در یک پروتئین مهم ویروس HIV (ایدز) رخ داده است که موجب انتقال این ویروس از شامپانزه به انسان شده است. در طول اپیدمی اخیر ابولا در غرب آفریقا، یک جهش ممکن است به ویروس کمک کرده باشد تا سلول‌های انسانی را بهتر آلوده کند. با این حال، قطعاً برای پیدا کردن ارتباط جهش ویروس با پیامدهایی که ممکن است بر سلامت عمومی انسان تأثیر بگذارد، نیاز به تحقیقات دقیق و تجربی و اپیدمیولوژیکی است که متاسفانه در هنگام شیوع سریع ویروس تحقق‌پذیر نیستند. در این بازه زمانی کوتاه، دانشمندان تنها می‌توانند درباره اثر جهش‌ها حدس و گمان‌هایی را مطرح کنند. با این وجود در حال حاضر نمی‌توان نتایج به‌دست آمده در مراحل اولیه را به طور جدی پذیرفت.
بنابراین این مهم است که به جای ترس از نتایج غیر محتمل، بر روی یک پاسخ مؤثر به این ویروس نوظهور متمرکز شد. در این راستا برقراری ارتباط واضح و شفاف از جانب دانشمندان و مقامات دولتی در حفظ اعتماد عمومی و ترغیب همکاری با توصیه‌های بهداشت عمومی بسیار مهم خواهد بود. در حال حاضر باید سیاست‌هایی اتخاذ شود که افراد آسیپ‌پذیر مانند سالمندان بیشتر مورد توجه قرار گیرند. بهبود زیر ساخت‌های بهداشتی، به خصوص در جوامع کم درآمد، می‌تواند انجام به موقع آزمایش‌های تشخیصی مبتلایان به ویروس نوظهور کرونا را امکان‌پذیر کند. به عنوان مثال در ایتالیا، ایران و البته در امریکا که با افزایش چشمگیر انتقال ویروس نوظهور کرونا مواجه است، این اپیدمی می‌توانست در مراحل اولیه و با انجام آزمایش‌های تشخیصی محلی کاهش یابد. درسی که انتشار سریع ویروس نوظهور کرونا به ما آموخت، آمادگی کامل قبل بروز یک اپیدمی است.
بنابراین در شرایط موجود بهتر است به جای ترس از کلمه جهش، بر روی سیاست‌هایی متمرکز شویم که می‌تواند منجر به کاهش انتقال ویروس جدید کرونا شود و همچنین شرایط بهتری برای درمان و مراقبت از افراد آسیب‌پذیر به خصوص سالمندان ایجاد شود.
منبع
مپری پترون، دانشجوی دوره دکتری، و ناتان گروبو، استادیار گروه اپیدمیولوژی بیماریهای میکروبی دانشکده بهداشت عمومی ییل (Yale School of Public Health) هستند. آزمایشگاه آنها به طور خاص بر روی اپیدمیولوژی ژنومی برای ردیابی ظهور، گسترش و تکامل ویروس‌ها متمرکز است. اطلاعات بیشتر در مورد تحقیق آنها را می‌توانید در grubaughlab.com مطالعه کنید. مطلب بالا در واقع ترجمه و تفسیری از نظر این محققان است.
اگر قصد تحصیل در اروپا یا کانادا را دارید، پیشنهاد می‌کنیم با مراجعه به صفحه درخواست مشاوره، فرم مربوطه را پر کنید و از مشاوره رایگان کارشناسان ما بهره‌مند شوید.
